Naar inhoud

Hier een cookie tekst met verwijzing naar de cookies pagina.

Kunst kijken

Zo experimenteerde kunstenaarsvereniging De Ploeg met grafiek

Door: Lisette Verhoog, 13 augustus 2018

De Ploeg blies de prentkunst nieuw leven in. Hoe? Door de prentkunst letterlijk en figuurlijk te lijf te gaan. Deze kunstvorm bestaat niet alleen uit het maken van grafische beeldvormen, maar vergt ook technische kennis, chemische goedjes en de lijflijke kracht om het beeld te transformeren op materialen als hout en een etsplaat. De grafiek bood genoeg om mee te experimenteren en De Ploeg zou De Ploeg niet zijn als de leden deze uitdaging niet aangingen. Capriolen in Grafiek, de tentoonstelling in GRID Grafisch Museum Groningen, neemt je mee in het grafische experimentele avontuur van De Ploeg. Maar om te beginnen bij het begin, dit avontuur startte in 1921 met Ploeglid Jan Wiegers.

Een ontmoeting in Zwitserland met Ernst Ludwig Kirchner, de voorman van de Duitse expressionistische kunstenaarsgroep Brücke, zorgde bij Wiegers voor een hernieuwde kijk op kunst en kennis over grafische technieken. Zijn enthousiasme deelde hij met zijn mede-Ploegleden wat resulteerde in nog niet eerder vertoonde capriolen in grafiek. Dit bewerkstelligden ze onder andere door het gebruik van aparte materialen, het aanbrengen van kleur, gebruik maken van verschillende technieken en manieren van afdrukken. De grafiek werd anders benaderd, onconventioneel en met speelsheid.

Duivelsrad

Met het gebruik van kleur werd veel geëxperimenteerd, lang niet alles werd simpelweg met zwarte inkt afgedrukt. Verschillende grijs-, blauw- en bruintinten werden bereikt en ook het gebruik van gekleurd papier was nieuw. Het werk Duivelsrad door Johan Dijkstra, een kleurenets in aquatint en drogenaald, laat zien dat je een voorstelling volledig kunt uitwerken met toonvlakken en kleur. Aquatint zorgt ervoor dat er verschillende toonvlakken ontstaan en is een tijdrovende techniek. Ook andere technieken werden toegepast, zoals pure zoutzuur over de etsplaat kletsen, waardoor de lijnen touwdik in de plaat staan. Houtsneden gemaakt op grote planken met het mes volop in de vuist gesneden. Een litho gemaakt met de rand van de steen nog zichtbaar door het met de hand af te drukken. Ongebruikelijke maten drukstenen en deze meerdere malen gebruiken om kleuren aan te brengen, bijvoorbeeld in het werk Brugje in De Braak door Jan G. Jordens.

Brugje in De Braak

Het werk waarin alles samen komt is De Ploegkalender uit 1926. Meerdere Ploegleden werkten hieraan mee: Hendrik Werkman, Jan Altink, Jan G. Jordens, Jan van der Zee, Johan Dijkstra, Jan Wiegers, Henk Melgers en Jannes de Vries. Elk hebben ze een of meerdere maanden van de kalender vormgegeven. Dijkstra de maand april met een ingewikkelde voorstelling in houtsnede, februari door Jordens met een portret in rood en blauw gemaakt in houtsnede en Werkman voor november een abstracte compositie met eigenzinnig gebruik van hoogdruk opgebouwd uit afdrukken van achterkanten van houten letters en ander materiaal uit zijn drukkerij. De kalender is de grootste gezamenlijke uitgave die de groep in de jaren 20 van de grond kreeg met als hoogtepunt de grafiekgolf bij de Ploeg.

De Ploegkalender uit 1926

Meer zien? De tentoonstelling Capriolen in grafiek. De Ploeg 1918-1928 is t/m 4 november 2018 te zien in het GRID Grafisch Museum Groningen. Meer weten over 100 jaar de Ploeg? Lees dan De Ploeg voor dummies.

Tekst: Lisette Verhoog
Beeld tussen tekst:
Johan Dijkstra, Duivelsrad, ca. 1927, kleurenets, aquatint en drogenaald Stichting Johan Dijkstra, Groningen. Foto: John Stoel

Jan G. Jordens, Brugje in De Braak, Paterswolde, 1925, kleurenlithografie Groninger Museum, bruikleen van de Gemeente Groningen. Foto: Marten de Leeuw

H.N. Werkman (typografie en druk), Kalender De Ploeg 1926, 1925. Particuliere collectie
(januari: Jan Altink, houtsnede februari: Jan G. Jordens, kleurenhoutsnede maart: Jan van der Zee, kleurenlinoleumsnede april: Johan Dijkstra, houtsnede mei: Jan Wiegers, houtsnede juni: Jan Wiegers, houtsnede juli: Henk Melgers, houtsnede augustus: Johan Dijkstra, houtsnede september: Jan G. Jordens, houtsnede oktober: Jannes de Vries, houtsnede november: H.N. Werkman, druksel december: Jan Altink kleurenhoutsnede). Foto door Nienke Maat

Beeld in slider:
Johan Dijkstra, Duivelsrad, ca. 1927, kleurenets, aquatint en drogenaald Stichting Johan Dijkstra, Groningen. Foto: John Stoel

Alida Pott, Gestileerde vruchtboom Blauwborgje, 1921, lithografie. Groninger Museum, schenking C.G.G. Martens.

Johan Dijkstra, Chez Dicque, ca. 1931, houtsnede. Stichting Johan Dijkstra, Groningen.

Jan G. Jordens, Brugje in De Braak, Paterswolde, 1925, kleurenlithografie Groninger Museum, bruikleen van de Gemeente Groningen. Foto: Marten de Leeuw

H.N. Werkman (typografie en druk), Kalender De Ploeg 1926, 1925. Particuliere collectie