De 150 bachelors van Academie Minerva en masters van het Frank Mohr Instituut zijn druk bezig met afstuderen deze maand, met als klap op de vuurpijl de eindexamenexposities eind juni in de voormalige Suikerfabriek. In een serie duo-interviews laten we de afstudeerders zelf aan het woord. Deel vijf: Shraddha Raja Uday (1996) en Nicky McArthur (1995).
Ik spreek Shraddha Raja Uday en Nicky McArthur in de hal van Academie Minerva, waar de voorbereidingen van de eindexamenstudenten in volle gang zijn en de stress om alles op tijd af te krijgen inmiddels hoog oploopt. Raja Uday en McArthur raakten mede dankzij hun gezamenlijke fascinatie voor performance art bevriend in hun Minerva-tijd. Kunstspot sprak ze over hun eindexamenwerk en de onontkomelijke kunstacademie-struggles die ze onderweg doormaakten.
We nemen plaats op een bank met een lage tafel waarop McArthur een gigantische stapel polaroidfoto's neerlegt, terwijl ze vertelt dat zij gedurende haar studieperiode ze geobsedeerd raakt met alles wat natuurlijk, rauw en tastbaar is. Haar obsessie begon met het verzamelen van steentjes, stofjes en andere voorwerpen die “lekker voelen”. De fotoverzameling volgde toen zij tijdens een artistieke blokkade besloot haar ongefilterde werkelijkheid vast te leggen. De polaroids vormen - evenals een echte, metershoge boom die zij ingroef in een betonnen cirkel die ooit een industriële functie had- een onderdeel van haar eindwerk, waarin zij het thema ‘rauwe ervaring’ vanuit verschillende invalshoeken centraal stelt. Het hoogtepunt hiervan is de performance die zij zelf zal geven.
Shraddha Raja Uday: "Als de energie van het publiek vreemd is, wordt het een vreemde performance, maar als de energie áán is, kan het magisch zijn!"
Rauwe energie
“Mijn performance is rauw en intens. Ik hoop de kijkers daarmee te dwingen stil te staan bij mijn werk, bij zichzelf en bij hun eigen plek in de natuur.”
Raja Uday knikt enthousiast: “Jouw werk laat zich moeilijk omschrijven, je moet het echt ervaren, het is zó sterk! Het magische van kunst vind ik dat je iets kan ervaren waarvan je denkt:‘já, dat is precies wat ik voel, wat ik wilde zeggen, maar ik zou er zelf nooit op komen om het op deze manier te uiten’. Als kunst iets kan toevoegen aan mijn eigen palet van uitdrukkingsmogelijkheden, dát vind ik het beste gevoel.”
McArthur: “We hebben het de afgelopen dagen een paar keer gehad over de essentie van ons werk en wat ons drijft om kunst te maken. We kwamen er steeds op uit dat we beide werken vanuit een sterke urge om rauwe energie een vorm te geven en anderen daarin mee te kunnen nemen.” Raja Uday: “Voor ons beide is interactie met het publiek tijdens de performance het belangrijkste onderdeel. Dat is heel spannend, omdat je niet kan voorspellen hoe het loopt. Als de energie van het publiek vreemd is, wordt het een vreemde performance, maar als de energie áán is, kan het magisch zijn! Hoe het ook gaat, het is ontzettend interessant om te merken wat er gebeurt.”
Krachtige subtiliteit
De onderwerpen waardoor Raja Uday zich laat fascineren in haar afstudeeronderzoek zijn assault en angst. “Angst fascineert me omdat het een grote rol speelt in mijn leven. Ik ben iemand die zich al angstig voelt als ik me met vijf mensen in een ruimte bevind. Assault is een thema dat maatschappelijke angst, verdeeldheid en woede oproept. We spreken ons in deze tijden van bijvoorbeeld de MeToo-beweging massaal uit tegen assault, maar wat is het eigenlijk? De grijze gebieden spreken me aan. Waar ligt de grens tussen slachtofferschap en daderschap? Is niet ieder mens een beetje van beide?”
De dubbelzijdigheid van het thema komt naar voren in de installatie die ze maakte voor de afstudeerpresentatie. Het werk bestaat uit een in totaal tien meter wijd stalen frame dat een verticaal gespannen, meanderend stuk donkerblauwe stof draagt. Op de stof zijn een stuk of zeventig speakertjes genaaid, waardoor het geheel doet denken aan een sterrenhemel. Uit elk speakertje klinkt een stem die vertelt over een ervaring met het thema assault. In de verhalen is niet altijd duidelijk of het om een dader of een slachtoffer gaat.
“Bij de installatie hoort een waterbassin dat onderdeel is van mijn performance. In reactie op de stemmen probeer ik een uur lang water te verzamelen met mijn armen, waarbij ik iemand uit het publiek uitnodig om me te helpen.”
McArthur: "Shraddha haar performance is heel subtiel. Die subtiliteit maakt dat haar werk conflicterende gevoelens oproept die hard binnenkomen als je je er voor openstelt. Ik heb als bezoeker deelgenomen aan haar performance en vond het een heel intieme en overweldigende ervaring.”
Happy mistakes
Voor beide kunstenaars was het pad van de kunstacademie naar de eindpresentatie er een vol hobbels. McArthur: “Ik begon aan de kunstacademie met het idee dat ik mijn creativiteit zou leren inzetten om dingen te maken die andere mensen mooi zouden vinden.”
“Van die verwachting ben ik the hard way teruggekomen, toen ik in mijn tweede jaar bijna met de opleiding moest stoppen toen ik volledig vastgelopen was. Het lukte me niet om iets moois te maken. Docenten gaven me stevige kritiek dat ik een eigen visie moest gaan ontwikkelen, omdat mijn werk los zand was. Eerst deed die kritiek veel pijn, maar toen ik er later op reflecteerde besefte ik ‘shit, ze hebben gelijk’. Het wordt tijd dat ik een visie ontwikkel en vanuit mijn eigen kern ga werken. Vanaf toen is puurheid en rauwe emotie in plaats van esthetiek voorop gaan staan in mijn werk.”
Ook Raja Uday werd gedurende haar studietijd steeds uitgedaagd haar verwachtingen bij te stellen. “De eerste belangrijke les bleek voor mij te zijn dat ik vooral een heleboel moest un-learnen. Het belangrijkste daarin was voor mij dat kunst maken niet bestaat uit het uitwerken van een concept dat je in je hoofd hebt. Kunst maken is een proces, waarbij 'happy mistakes' je in richtingen sturen die je van te voren niet kan bedenken.”
McArthur knikt bevestigend. “Als je iets perfects wil maken kom je stil te staan, daar weet ik alles van. ‘Happy mistakes’ brengen je verder. Als kunstenaar moet je zorgen dat je in beweging blijft.”
De meest recente les die Raja Uday leerde was tegelijk haar moeilijkste. “In mijn onderzoek naar de betekenis van assault stuitte ik op meningen die heel anders zijn dan de mijne, er zelfs regelrecht tegenin druisen. Mijn natuurlijke neiging was om deze visies niet mee te nemen in mijn werk. Ik heb echt moeten leren mijn eigen kaders en mening los te laten om spannende kunst te kunnen maken, in plaats van een soort propaganda voor mijn eigen visie.”
Nicky McArthur: "Iedereen zou af en toe moeten participeren in een kunstwerk."
Hoewel ze verschillen in uitdrukkingsvorm, zijn de kunstenaars het roerend eens over de kracht van performance art. McArthur: “Iedereen zou af en toe moeten participeren in een kunstwerk. Het is elke keer een ontwrichtende ervaring. Daarmee werkt het op individueel niveau helend, en op menselijk niveau verbindend.”
Raja Uday: “Ik las laatst een artikel waarin beschreven stond dat het Duitse woord voor empathie, inlevingsvermogen, afstamt van een woord dat in het oud Germaans letterlijk 'de ervaring die kunst voortbrengt' betekent... Dat zegt toch precies waarom kunst zo belangrijk is?!”
Tekst: Marike Masker
Afbeeldingen: Lisa Jasperina Bommerso