Over het algemeen kennen wij Daan Roosegaarde als de ontwerper, kunstenaar en innovator die zich veel bezighoudt met maatschappelijk kernwaarden zoals schone lucht, schoon water en schone energie. Wat soms redelijk rechttoe rechtaan wordt uitgewerkt zoals met de Smog Free Tower en soms poëtisch zoals met Waterlicht. Roosegaarde is iemand die gewend is om buiten in en mét de publieke ruimte te werken. De tentoonstelling Presence is echter een heel ander verhaal...
In het Groninger Museum heeft Daan Roosegaarde een gewillige partner gevonden. Hij kreeg voor zijn eerste museale solotentoonstelling 800 m² tot zijn beschikking en de vrijheid om eens iets heel anders te proberen dan een traditionele expositie met vitrines en maquettes.
Please touch
Presence is niet je doorsnee museale solotentoonstelling. Afgezien van een aparte ruimte waarin je een klein overzicht van zijn oeuvre in videovorm ziet, is het geen overzichtstentoonstelling. Nee, bij Studio Roosegaarde hebben ze de gelegenheid genomen om te kijken wat ze met een museum kunnen doen dat anders is dan in de publieke ruimte. Speciaal voor de gelegenheid hebben ze een nieuw bordje ontworpen – ‘Please Touch’ – en zijn alle andere bordjes de deur uitgegooid. Zelfs de groene EXIT-bordjes zijn weggehaald na speciaal overleg met de brandweer.
Bij het begin van de expositie wordt je aangespoord om je schoenen uit te doen en krijg je kousjes aangeboden. Meteen vallen de fosforescerende oppervlaktes op; iets wat we van Roosegaarde kennen van Van Gogh Path en hier in iedere ruimte van de tentoonstelling een andere gedaante krijgt. Van kleine lichtgevende vierkantjes op de vloer tot een grote Instagram-waardige bolletjes bewegend landschap.
Afgesloten van de buitenwereld
Wat opmerkelijk is, is dat de problematiek van de wereld hier beduidend minder aanwezig is. Je wordt volledig van de buitenwereld afgesloten en aangezet om te spelen met een technologie waar ze bij Studio Roosegaardes wel fan van zijn; fosforescerende materialen en licht. Geen beamers, monitoren of LED’s, maar slechts een relatief simpele opzet van fosforescerende oppervlaktes en licht. Wat vervolgens zover mogelijk is doorontwikkeld op technologisch vlak.
Zodra je de tentoonstelling binnengaat is het duidelijk dat het hier om de bezoeker gaat. De lol zit er vooral wat je kan doen met jouw eigen aanwezigheid, jouw creativiteit binnen de technologie en de gelegenheid die Studio Roosegaarde en het Groninger Museum jou bieden. Iedere ruimte is een nieuwe gelegenheid van wat je kan doen met de aangeboden techniek en jouw rol daarin. Soms kan je slechts een balletje een schop geven en daarmee Cy Twombly- achtige tekeningen maken of je kunt je schaduw tijdelijk laten vastleggen dankzij een ingenieuze scan. Of je duikt gewoon als een kind de sci fi-achtige ballenbak in.
De grenzen van een museale solotentoonstelling
Het is een bevreemdende tentoonstelling. Niet alleen vanwege de donkere ruimte en de lichtgevende oppervlaktes – die doen denken aan een nachtclub en zo anders zijn dan we gewend zijn van musea. Maar de tentoonstelling is zo extreem speels dat je er bijna achterdochtig van wordt. Niets verwijst direct naar de problematiek van de wereld en jouw rol daarin. Er wordt niet gepredikt en er zijn geen ellenlange teksten op de muren die je met de neus op de feiten drukt. UIteindelijk heerst het gevoel dat er hier is mis is en aan het einde sta je met een hol gevoel aan het andere uiteinde van de tentoonstelling. Want wat moet je hier nu mee als museumbezoeker? Is dít wat een museale tentoonstelling anno 2019 is? Wat is eigenlijk de verantwoordelijkheid van een museum? En van de kunstenaar? En wat betreft mijzelf? Wat eis ik als museumbezoeker? Wat doe ik in vredesnaam met mijn tijd? Wil ik een tentoonstelling waar ik word geconfronteerd met alles wat klote is in de wereld en mijn rol daarin? Of wil ik mij gewoon even verliezen in een ontstellend Instagram-waardige tentoonstelling en mijn eigen verantwoordelijkheid even vergeten?
Laat dáár nou net de kracht in zitten van deze deze tentoonstelling: het zoekt de grenzen op van wat een museale solotentoonstelling tegenwoordig is, moet of kan zijn. Daarnaast weet Roosegaarde je weer op je plek in de wereld te wijzen en wat je met jouw aanwezigheid hier op aarde doet. Plus dat Studio Roosegaarde de kans heeft gekregen om dieper te duiken in wat ze kunnen met hun technologieën binnen een volledig andere context. Het geheel is een tentoonstelling die alles even omkeert en opnieuw analyseert. Dus ga naar de tentoonstelling en formuleer zelf: wat wil je?
Tekst: Dinnis van Dijken
Foto's: Lisa Jasperina Bommerson