Naar inhoud

Hier een cookie tekst met verwijzing naar de cookies pagina.

Expositie

Artphy: over vergankelijkheid en in wording zijn

Door: Ruby de Vos, 7 maart 2019

Het is nog lang niet zo gemakkelijk om in de Oost-Groningse streek Westerwolde te komen, maar voor kunst moet je soms je best doen. Kunstspot bezocht de expositie Vergankelijkheid in Artphy, een relatief nieuwe ruimte voor hedendaagse kunst in Onstwedde, en concludeerde: de expeditie is de moeite waard. Een verslag over grootse plannen, imperfectie en de dingen die voorbij gaan.

Het is net een kleine week zorgwekkend mooi lenteweer geweest voor de tijd van het jaar, maar op de ochtend dat wij naar Winschoten togen, hangt er een dikke mist. “Klein wereldje,” zegt Jan Willem Kok, die ons ophaalt vanaf het station. “Normaal kan je hier altijd kilometers ver kijken.”

Kok kan het weten: in Artphy, de kunstruimte in Onstwedde waar wij naar onderweg zijn, kom je het Groningse landschap steeds weer tegen. Zodra ik binnenkom in de enorme ruimte van duizend vierkante meter zie ik het licht al door de ramen aan de overzijde schijnen. Tijdens de expositie Vergankelijkheid wordt dat licht tijdelijk gefilterd door de fragiele maar monumentale installatie In Between van Joyce Zwerver, gemaakt van organza in dezelfde kleur blauw als de balken en stutten in de schuur.

Constante ontwikkeling

Ik loop nu echter op de zaken vooruit: voordat we de expositieruimte betreden, vertelt Kok ons in zijn kleurrijk ingerichte woonkamer eerst wat meer over Artphy,  een initiatief van Janke Westra en hemzelf. Het project kwam voort uit de behoefte om in Westerwolde te blijven. “Het is hier prachtig wonen,” zegt Kok enthousiast, terwijl hij gebaart naar het weidse uitzicht rondom. “De enige reden dat je zou verhuizen, is dat je misschien een aantal stadse geneugten zou missen.” Voor Kok zijn dat hedendaagse kunst, filosofie, en meditatie. En waarom zou je dat dan niet naar Westerwolde halen? Zo ontstond het idee van Artphy – art voor kunst, phy voor philosophy.

De lat lag van meet af aan hoog, en de plannen voor Artphy waren (en zijn) ambitieus. De kunst van hoge kwaliteit, een meditatieruimte, een café, een vergaderruimte, hotelkamers, een atelier – uiteindelijk moet het er allemaal zijn, naast regelmatige exposities en lezingen. Na een boel bureaucratische rompslomp werd de ruimte in 2017 in gebruik genomen, maar alles is nog in ontwikkeling, vertelt Kok wanneer we even later de ijskoude expositieruimte betreden voor een rondleiding. Zo is er nog geen verwarming en moet de vloer nog gestort worden. Bij ieder bezoek kan het dus zomaar zijn dat er iets nieuws is verschenen: een muur, een trapje, of zelfs een orgel – Artphy’s nieuwste aanwinst.

Vergankelijkheid

Hoewel de filosofie achter Artphy lichtvoetig klinkt wanneer Kok erover spreekt, doet de titel van de huidige expositie wat zwaarder aan. Gelukkig wordt tijdens de rondleiding al snel duidelijk dat Vergankelijkheid geen constante confrontatie met mijn eigen sterfelijkheid hoeft te betekenen. Veel van de werken, zoals de foto’s en video-installaties van Elise van der Linden, en de sculpturen van Dirk Zegel en Marieke Bolhuis, zoeken juist de openheid van het thema op. Vergankelijkheid is niet per se een einde, maar juist een constant proces. Het vergaan van de materiële wereld om ons heen blijkt zo nieuwe beelden op te kunnen leveren, die in hun imperfectie misschien wel spannender zijn dan de perfectie van het eeuwige leven. Past eigenlijk wel heel goed bij de ruimte, realiseer ik me terwijl ik rondkijk.

Zeewier, koraal, en plastic

We staan even stil bij de schilderijen van Flos Pol, en kijken naar de kleine sculpturen die zij heeft gemaakt met zeewier. Op sommige plekken zit er nog een klein schelpje aan vast. “En de zee, ruik je die nog?” vraag ik. We steken onze neuzen erin. Nee, niets meer. Ook geuren vergaan.

Pols werk vormt een mooi dialoog met het werk van Tanja Isbarn over het koraal en het plastic in de zee rondom de Antillen. Naast haar schilderijen zijn er enkele objecten van keramiek te zien. Isbarns koraal doet haast nog breekbaarder aan dan the real deal: het keramiek is zo dun als papier. Samen onderstrepen de werken van Pol en Isbarn de cyclus van vergankelijkheid die de natuur kenmerkt. Onwillekeurig – misschien vanwege Isbarns zee vol plastic, of vanwege de kou in de schuur – denk ik af en toe terug aan die rare warme lentedagen. Vergankelijkheid kán natuurlijk zijn, maar het kan uiteraard ook door de mens in gang worden gezet.

Medeplichtigheid

Dat is een beangstigender perspectief, en het blijft me bij wanneer we later naar het werk van Matthieu Klomp kijken. Hij heeft twee groepen levensgrote beelden geboetseerd van gesmolten plastic, waar ik me tussen begeef. De ene groep is angstaanjagend vlezig – je ziet de aderen lopen onder hun huid – en roept zowel associaties met geboorte als een gewelddadige dood op. De andere figuren zijn zwart, lijken verkoold en uitgedroogd. Een van deze figuren staat afgewend, een boodschappentas in haar ene hand, een telefoon in haar andere. Wanneer laten we de kwetsbaarheid van anderen van ons afglijden, wanneer kijken we weg, wanneer nemen we verantwoordelijkheid? De installatie maakt mij in ieder geval medeplichtig aan de vragen die hij oproept: al snel vind ik de aanblik van de groep mensen met hun uitgestrekte handen lastig te verdragen, en draai ik me ook weer om.

Ruwe kantjes

Aan het einde van de rondleiding hangen we met z’n drieën nog even over de balustrade van de nieuw aangebouwde verhoging, uitkijkend uit over de expositie en de ruimte. Kok wijst – de vloer is nog hobbelig, de aanzet voor luchtverversing wordt wellicht nog een keer doorgetrokken tot het plafond. Artphy is, zoals haar initiatiefnemers zelf steeds benadrukken, in wording. De ruwe kantjes zijn er letterlijk nog niet afgeschuurd. Het is een herkenbare esthetiek, die ietwat doet denken aan de hippe, tijdelijke locaties waar hedendaagse kunst vaak een thuis vindt. Toch voelt Artphy niet hetzelfde: wat hier gebeurt, is niet tijdelijk, maar wordt juist van de grond af opgebouwd. Een spannend idee – zo blijft het niet alleen voor Kok en Westra, maar ook voor de bezoekers van Artphy een verrassing wat er gaat komen.

Vergankelijkheid is nog tot 24 maart 2019 te zien in Artphy.