Misschien denk je niet te weten wat Memphis Design is. Maar bij het zien van de boekenkast met de naam Carlton – het grote, lompe object met zijn scheve boekenplanken en primaire kleuren – gaat er misschien wel een lichtje branden. Het Groninger Museum bezit een grote verzameling van de Memphis designgroep. Waarom en welke negen dingen je echt moet weten over Memphis Design vertellen we je in deze korte introductie.
Waarom de Memphisgroep is opgericht
Op een avond in het jaar 1980 verzamelde Italiaanse ontwerper Ettore Sottsass een gevarieerd gezelschap van kunstenaars en designers om zich heen. Hij wilde een internationaal collectief van designers oprichten, iets wat er nog weinig was. De groep zou zich gaan richten op het ontwerpen van meubelstukken en gebruiksvoorwerpen en wilde spannend design maken met felle kleuren, asymmetrische vormen en met combinaties van goedkope en dure materialen. Met succes: de Memphisgroep is een kenmerkende designbeweging geworden.
Wat Bob Dylan met de naam te maken heeft
Laat je niet misleiden door de naam: de Memphisgroep is niet opgericht in Amerika, maar is een Europese beweging. Sottsass zette op die bewuste avond in Milaan een plaat op die bepalend zou zijn voor de kunstbeweging die we kennen onder de naam Memphis Design: Blonde on Blonde van Bob Dylan. Het gerucht gaat dat deze plaat bleef steken op het nummer Stuck Inside of Mobile With the Memphis Blues Again en herhaaldelijk “Memphis blues again” bleef spelen, terwijl de plannen voor deze beweging gesmeed werden.
Er wordt wel eens grappend gezegd dat Memphis Design is ontstaan uit een wilde nacht tussen de designbeweging Bauhaus en het speelgoedmerk Fisher Price
Veel voorwerpen doen denken aan uitvergroot speelgoed
Er wordt wel eens grappend gezegd dat Memphis Design is ontstaan uit een wilde nacht tussen de designbeweging Bauhaus en het speelgoedmerk Fisher Price. Dit is niet geheel onterecht: veel van de voorwerpen doen denken aan een uitvergroot stuk speelgoed. Er wordt namelijk veel gebruikgemaakt van grote, geometrische vormen en primaire kleuren. De stukken worden ook wel als kitscherig beschouwd, maar de stijl van de designgroep is typerend voor de jaren tachtig.
Objecten kregen voor het eerst namen
Wij zijn allang gewend aan onze BILLY-boekenkasten en bureaustoelen met de naam MARKUS, maar in de tijd van Memphis Design tilde een naam je meubelstuk naar een hoger niveau. Je kocht niet langer gewoon een kast, maar het was een Carlton. Een serieus stukje design wat je ook als kunststuk kon beschouwen.
Madonna, Karl Lagerfeld en David Bowie waren fan
De invloed van de popcultuur uit de jaren tachtig is goed zichtbaar in Memphis Design. Naast het gebruik van primaire kleuren (zoals bijvoorbeeld in Pop-art ook gebruikelijk was) werd er vaak gerefereerd aan populaire thema’s en zelfs artiesten. Madonna heeft bijvoorbeeld in het assortiment van Memphis Design haar eigen tafel.
Al vanaf het begin had de Memphis designgroep beroemde fans. Een van de eersten was modeontwerper Karl Lagerfeld. Hij verzamelde bijna elk stuk wat Memphis sinds de oprichting uitbracht. Lagerfeld raakte er blijkbaar al snel op uitgekeken, want hij besloot zijn verzameling te veilen. Dit zette de beweging – een jaar na oprichting – gelijk in de spotlights. Ook David Bowie werd later groot liefhebber en verzamelaar van de stukken. Het Groninger Museum vulde vorig jaar zijn collectie Memphis Design aan met een aankoop uit de privécollectie van David Bowie.
Sottsass' grote inspiratiebron was India
Op de reizen die Sottsass naar India maakte, deed hij veel inspiratie op. Dit vertaalde hij weer in nieuwe ontwerpen voor de Memphisgroep. Vanuit de jaren zestig was er al een groeiende belangstelling voor India; de spiritualiteit stond haaks op de opdringerige reclamewereld waar zich men in begaf. Niet gek ook, dat er een lamp ontworpen werd door Sottsass verscheen met de titel Ashoka. De lamp, met zijn gekke, uitstekende stukken lijkt bijna meerdere armen te hebben alsof het een Indiase god betreft.
Het goedkoopste item Memphis Design wat ik kon vinden was een asbak voor 300 euro
Memphis Design-objecten worden nog steeds gemaakt
Bijna alles wat in de jaren tachtig gemaakt werd, kan nu ook nog steeds aangevraagd worden. Weliswaar moet je er een flink gevulde portemonnee voor hebben: het goedkoopste item wat ik zo snel kon vinden was de asbak API, voor 300 euro. Hij viel op tussen de vele items die niet onder de 4000 euro uitkwamen.
Het Groninger Museum is gebouwd in Memphis-stijl
Hoewel Alessandro Mendini, de hoofdarchitect van het Groninger Museum, niet officieel was aangesloten bij de Memphisgroep, werd hij er wel degelijk door beïnvloed. Een aantal jaren eerder (in 1976) richtte hij samen met Sottsass een grafisch bureau op genaamd Studio Akchymia. De invloed van Sottsass en later de Memphisgroep druppelde door in de projecten die Mendini zelf oppakte, zo ook in het ontwerp van het Groninger Museum.
Waarom het Groninger Museum een grote collectie Memphis Design bezit
In de postmodernisme-zaal in het Groninger Museum zijn deze twee belangrijke namen te vinden: Memphis en Mendini. Mendini natuurlijk als hoofdarchitect van het gebouw, Memphis als belangrijke invloed op de stijl en favoriet van museumdirecteur Frans Haks (directeur tot 1995). Deze zaal wordt ook wel grappend ‘de kraamkamer van het Groninger Museum’ genoemd.
Dit artikel kwam mede tot stand dankzij de lezing van Steven Kolsteren (hoofd educatie van het Groninger Museum) tijdens de Groninger Museum College-reeks. Onder andere de Carlton-kast van Sottsass en de stoel Bel Air van Peter Shire zijn te vinden in de postmodernisme-zaal van het Groninger Museum.